STEPA Jan Piotr (1892-1959)
Syn Szczepana, rzeźbiarza, i Joanny z d. Pokorna. Urodził się 24 VI 1892 r. w Sasowie, w archidiecezji lwowskiej. Do szkoły podstawowej uczęszczał w parafii rodzinnej, do gimnazjum (4 klasy) w Złoczowie, potem we Lwowie. Maturę uzyskał w 1911 r. Studia teologiczne odbył na UJK. Święcenia kapłańskie otrzymał 29 VII 1915 r. w katedrze lwowskiej z rąk abpa J. Bilczewskiego.
Od 15 IX 1915 r. był wikariuszem w rodzinnym Sasowie, od 31 VIII 1918 r. administratorem parafii Pieniaki k. Brodów. W grudniu 1918 r., oskarżony o działalność antyukraińską, był więziony w Złoczowie; pod koniec maja 1919 r. został zwolniony z więzienia. W lipcu 1919 r. objął probostwo w Zazulach-Kozakach (powiat Złoczów). W 1921 r. był wikarym w parafii Marii Magdaleny we Lwowie. Równocześnie był prefektem szkół podstawowych i średnich. W 1922 r. został skierowany na dalsze studia filozoficzne w Lowanium. Tam też 13 VII 1925 r. uzyskał stopień doktora filozofii chrześcijańskiej.
W 1925 r. powrócił do Lwowa. Pracował jako wikariusz przy kościele św. Elżbiety, a od 1926 r. przy kościele św. Antoniego; był też kolejno katechetą w Gimnazjum im. S. Staszica i katechetą w Szkole im. Klementyny Tańskiej-Hoffmanowej. W 1927 r. rozpoczął wykłady zlecone z filozofii chrześcijańskiej na UJK, a po przejściu na emeryturę ks. K. Waisa 1 III 1929 r. otrzymał zastępstwo katedry filozofii chrześcijańskiej na tym uniwersytecie. 21 VI 1929 r. habilitował się tamże z filozofii chrześcijańskiej na podstawie pracy Neokantowskie próby realizmu a neotomizm (opublikowanej w 1927 r.). 1 IX 1932 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego filozofii chrześcijańskiej. W tym charakterze pracował do końca istnienia tej uczelni.
Jako naukowiec był ceniony w Polsce i za granicą. Brał czynny udział w zjazdach naukowych w kraju i poza nim. Na III Polskim Zjeździe Filozoficznym w 1936 r. wygłosił referat pt. Pojęcie państwa u Hegla, a na II Zjeździe Teologicznym O społecznej teorii Arystotelesa. Uczestniczył w kursach katechetycznych w Warszawie i Wilnie. Wziął udział m.in. w światowym kongresie filozoficznym w Paryżu i zabierał głos w dyskusji. Był nie tylko teoretykiem, był także dobrym dydaktykiem i pedagogiem.
Pracując dość długo w duszpasterstwie przed i po studiach, mimo pracy naukowej, poświęcał sporo czasu działalności duszpastersko-społecznej. Studiując angażował się w pracę duszpasterską wśród Polaków emigrantów w Belgii i Francji. Interesowały go sprawy gospodarczo-społeczne. Był prezesem towarzystwa „Opieka polska nad Rodakami na Obczyźnie” i wiceprezesem „Polskiego Towarzystwa Emigracyjnego” i innych. We Lwowie rozwijał działalność duszpasterską wśród inteligencji.
Podczas okupacji wykładał w seminarium duchownym we Lwowie. W 1945 r. został mianowany jego rektorem i w ramach repatriacji przeniósł tę uczelnię do klasztoru bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Był też wikariuszem generalnym abpa E. Baziaka.
4 III 1946 r. Pius XII mianował go biskupem tarnowskim. 30 IV 1946 r. objął rządy diecezją, a 19 V przyjął sakrę biskupią w katedrze tarnowskiej z rąk abpa A.S. Sapiehy. Współkonsekratorami byli abp E. Baziak i bp S. Rospond, sufragan z Krakowa. Jako hasło swoich biskupich rządów obrał słowa: Veritas – Caritas.
Wypadło mu rządzić w trudnych powojennych latach i w okresie stalinowskim. Wiele kościołów zostało w czasie wojny powalonych w gruzy. Interesował się odbudową każdego z nich, a także budową nowych świątyń. Za jego życia wybudowano 36, rozbudowano 3, w budowie pozostawił – 4. Pragnął wybudować w Tarnowie kościół pw. św. Jana Chrzciciela, swego patrona. Nie dokonał tego. Natomiast doczekał się pozwolenia na budowę kościoła pw. św. Józefa i MB Fatimskiej.
Wielkim dziełem tego biskupa było skierowanie kapłanów na opustoszałe ziemie połemkowskie i przejęcie przez nich dla celów duszpasterskich tamtejszych cerkwi. Utworzył 3 nowe dekanaty, 53 nowe parafie i 11 wikarii parafialnych.
Mimo dużego ubytku księży diecezjalnych, z których wielu zginęło w więzieniach lub obozach koncentracyjnych, nie zabraniał chętnym wyjazdów na Ziemie Odzyskane dla podejmowania pracy duszpasterskiej. Angażował natomiast w swojej diecezji tych kapłanów archidiecezji lwowskiej, którzy pragnęli pracować pod jego jurysdykcją. Tym księżom okazywał szczególnie dużo serca. Podobnie traktował kapłanów, kapłanów, którzy zgłaszali się do pracy z innych diecezji dawnych kresów wschodnich. Wielkim szacunkiem otaczał abpa E. Baziaka, który przez pewien czas rezydował w Tarnowie. Zabezpieczył archiwalia, paramenta i wiele przedmiotów kościelnych przywiezionych w ramach repatriacji ze Lwowa. Przyjął do katedry tarnowskiej relikwie bł. Jakuba Strepy, który w tej katedrze w 1392 r. był konsekrowany na arcybiskupa halickiego.
Troszczył się o seminarium duchowne. Sam, będąc kiedyś rektorem, rozumiał problemy tej instytucji. Dzięki jego zabiegom i interwencji w Warszawie udało się odzyskać w 1947 r. budynek zajęty w czasie wojny przez niemieckie władze okupacyjne, a później przez polską administrację. Powiększył znacznie seminaryjną kadrę profesorską i liczbę katedr. Pod koniec swoich rządów dodał szósty rok studiów. Wyraźnie wzrosła wówczas liczba powołań, a w seminarium po raz pierwszy w historii było ponad 200 alumnów. Projektował reformę studium w seminarium, dlatego gromadził programy studiów uniwersyteckich i seminaryjnych w Polsce i za granicą. Wreszcie z jego inicjatywy wybudowano nowy kościół w Błoniu obok wakacyjnej willi kleryków.
Był dobrym organizatorem. Sam wizytował parafie, później z pomocą bpa K. Pękali, swego sufragana. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia otrzymał drugiego biskupa sufragana w osobie bpa M. Blecharczyka. Zreformował kurię diecezjalną. Otaczał troską muzeum diecezjalne. Zwrócił też uwagę na archiwum diecezjalne, które otrzymało własne pomieszczenie. 15 V 1947 r. utworzył Diecezjalny Instytut Wydawniczy „Veritas”, który publikował literaturę religijną.
Nade wszystko dbał o życie religijne wiernych. W tym celu już na początku swoich rządów 27 X 1946 r. powołał Diecezjalną Radę Duszpasterską, z którą miały współpracować Okręgowe i Parafialne Rady Duszpasterskie. W dniach od 5 do 7 lipca 1948 r. zwołał III Synod Diecezjalny, który „miał usunąć resztki józefinizmu z diecezji i tchnąć w nią nowego ducha”.
Był biskupem maryjnym. 15 VIII 1946 r. dokonał uroczystego poświęcenia diecezji Niepokalanemu Sercu Maryi. W 1950 r. zorganizował w diecezji Jubileusz Odkupienia – Rok Święty. Przygotował do niego wiernych osobnym listem pasterskim. Kontynuacją niejako tego jubileuszu był Rok Eucharystyczny w 1952 r., pomyślany jako etap długofalowej pracy w diecezji.
Następnym jubileuszem, który biskup wykorzystał w pracy duszpasterskiej był Rok Maryjny dla uczczenia 100-lecia ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia NMP, obchodzony w 1954 r. Dwa lata później rozpoczął się Polski Rok Maryjny który był równocześnie początkiem Wielkiej Nowenny przed 1000-leciem Chrztu Polski.
Wśród ogólnodiecezjalnych poczynań duszpasterskich bp Stepa inspirował wiele dzieł specjalnych. Zadbał o duszpasterstwo księży, próbował reaktywować Instytut Wyższej Kultury Religijnej, upowszechniał rekolekcje zamknięte, zwracał uwagę na apostolstwo słowa drukowanego i apostolstwo miłości w stosunku do bliźnich. Boleśnie przeżył likwidację kościelnej „Caritas” w 1950 r. Na jej miejsce wprowadził duszpasterstwo dobroczynności. Równie boleśnie przeżył likwidację w 1949 r. wszystkich organizacji katolickich, przejmowanie przez państwo burs i innych zakładów wychowawczych prowadzonych przez księży i siostry zakonne. Wrażliwy na ludzkie cierpienie organizował duszpasterstwo chorych, ludzi starych, samotnych, opuszczonych. Dostrzegał smutny los ludzi pozbawionych słuchu, dlatego przeszkolił księży i organizował systematyczne duszpasterstwo głuchych w diecezji.
Był przewodniczącym Komisji Katechetycznej Episkopatu. Z bólem przeżywał usuwanie sióstr zakonnych, a później księży ze szkół. Przygotowywał katechizację dziatwy i młodzieży w salach katechetycznych i rodzinach. Dużo publikował. Ogłosił drukiem ponad 100 pozycji, w tym kilka książek. Jako biskup wydał 22 listy pasterskie, 21 orędzi i odezw.
W ostatnich latach życia chorował na serce i nadciśnienie. Zmarł 29 V 1959 r. w rezydencji biskupiej podczas procesji w uroczystość Bożego Ciała.
Źródło: Ks. A.Nowak, SŁOWNIK BIOGRAFICZNY KAPŁANÓW DIECEZJI TARNOWSKIEJ 1786-1985, Tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999.